Magavana Wa Nyanza Wakumbwa Na Bili Nyingi Za Madeni Na Mishahara

Jinamizi la bili kubwa za mishahara zinaendelea kusumbua baadhi ya kaunti za Nyanza katika mwaka wa kifedha wa 2023/2024, hata magavana wanapoendeleza miradi kabambe ya mabilioni ambapo wanatumai kubadilisha hali ya miundomisingi kwa vitengo vilivyogatuliwa.

 

Kaunti za Kisumu, Siaya na Migori zinapanga kutumia sehemu kubwa ya bajeti zao kulipa mishahara na kukamilisha miradi iliyokwama na kuanzisha miradi mipya.

 

Mjini Kisumu, serikali ya Gavana Anyang’ Nyong’o imependekeza bajeti kabambe ya Sh10.4 bilioni ikilenga kukamilisha miradi kadhaa aliyoanzisha katika muhula wake wa kwanza.

 

Bili ya mishahara itachukua karibu nusu ya bajeti ya Kisumu, huku ikitengewa Sh4.9 bilioni.

 

Baadhi ya Sh3.1 bilioni zitatengwa kwa ajili ya maendeleo huku utendakazi na matengenezo Sh2.3 bilioni.

 

Ingawa kitengo kilichogatuliwa kimefanya juhudi kadhaa za kupunguza matumizi yake kwa mishahara ya kibinafsi, pendekezo la bajeti linaonyesha vita hivyo viko mbali na kushinda.

 

Chini ya idara ya jiji, mgao wa Sh750, 000 kwa ununuzi wa majeneza umezua taharuki. Haya ni miongoni mwa masuala yanayozozaniwa ambayo wanachama wa kamati ya bajeti ya Bunge la Kaunti hawafurahishwi nayo.

 

Afisa mkuu katika idara ya jiji aliambia wanahabari kwamba majeneza hayo yanalenga ustawi na hununuliwa kila mara wanapopoteza wafanyakazi wowote.

 

Utawala wa Prof Nyong’o pia unapanga kutumia Sh1.3 bilioni kufidia bili zinazosalia.

 

Hili pia ni jinamizi lingine ambalo kaunti imekuwa ikipambana tangu gavana huyo achukue hatamu mwaka wa 2017.

 

Mkurugenzi Mkuu wa Fedha George Okong’o alisema bajeti inayopendekezwa inalenga katika kusafisha bili zinazosubiri.

 

Serikali ya kaunti ya Kisumu imeipa kipaumbele miradi kadhaa kuu ambayo inaweza kusaidia kufafanua urithi wa Nyong’o katika mwaka huu wa fedha ujao.

 

Miradi hiyo inajumuisha ujenzi uliopangwa wa makao makuu ya kaunti, kwa gharama ya Sh50 milioni kuna pia ujenzi wa uwanja wa mkutano wa kaunti, ambao uko katika hatua ya juu Mradi huo umepokea nyongeza ya Sh150 milioni katika bajeti.

 

Bajeti hiyo pia inatazamia kukamilishwa kwa miradi mikubwa ya miundombinu ambayo imekumbwa na utata, ikiwa ni pamoja na ujenzi wa uwanja wa Moi, ambao ukarabati wake ulikwama 2019.

 

Serikali ya kaunti imetenga Sh100 milioni kwa mradi wa uwanja huo ambao umekumbwa na utata.

 

Kwa mwaka mwingine mfululizo, idara ya afya pia inalazimika kupokea sehemu kubwa ya bajeti ya maendeleo huku ikipendekezwa kutengewa Sh3.5 bilioni.

 

Serikali ya kaunti imeweka kipaumbele ukarabati wa vituo kadhaa vya afya kwa gharama ya Sh185 milioni.

 

Ili kusaidia kufadhili bajeti, kitengo kiligatua miradi ya kukusanya takriban Sh1 bilioni kutoka kwa vyanzo vya mapato ya ndani ili kuongeza kiasi kilichopokelewa kutoka kwa serikali ya kitaifa.

 

Huko Siaya, utawala wa Gavana James Orengo unapanga kutumia Sh12.2 bilioni kutekeleza miradi yake ya 2023/2024.

 

Kulingana na mapendekezo hayo, hati ya afya inachukua sehemu kubwa ya bajeti ya Sh2.5 bilioni.

 

Bajeti hiyo ambayo iko tayari na inasubiri kuidhinishwa na bunge la kaunti, pia inapanga kununua friji za vituo 20 vya afya na zahanati kwa gharama ya Sh6 milioni.

 

Pia katika bajeti hiyo ni mapendekezo ya kununua vifaa mbalimbali vya matibabu, yakiwamo magari sita ya kubebea wagonjwa, kwa gharama ya Sh60 milioni kila moja.

 

Ili kukabiliana na tatizo la uhaba wa chakula, utawala wa kaunti unapanga kutumia Sh650 milioni, na angalau Sh220 milioni zitatumika katika kuimarisha huduma za ugani.

 

Kaunti pia inapanga kuunda Mfumo wa Usimamizi wa Taarifa za kisekta kwa gharama ya Sh5 milioni.

 

Mtaji wa kuanzisha mpango wa ruzuku utagharimu walipa kodi Sh99 milioni, huku kila wadi ikipata angalau Sh3.3 milioni.

 

Mgao huu utaenda kwenye huduma za kukodisha matrekta, ununuzi wa vidole, vyakula vya samaki na zana za uvuvi, vifaranga, wanyama wa maziwa, mbolea, mbegu, vifaa vya doria ya uvuvi, kalamu za kusaga na utoaji wa AI.

 

Kuanzisha miundombinu ya kutunza samaki kutagharimu Sh20 milioni, huku kutayarisha maabara ya kilimo na kukamilisha kichinjio cha Bondo kutagharimu Sh20 milioni na Sh5 milioni mtawalia.

 

Idara ya Utawala imetengewa Sh1.3 bilioni huku idara za Maji na Ardhi zikipanga kutumia Sh337 milioni na Sh358 milioni mtawalia.

 

Manispaa mpya za Siaya na Bondo zilizoanzishwa zitapata Sh167 milioni na Sh370 milioni, mtawalia, kwa ajili ya kukusanya rasilimali na shughuli nyinginezo.

 

Bunge la kaunti litapata Sh1.3 bilioni, huku idara za barabara na utalii zikipata Sh1.7 bilioni na Sh263 milioni.

 

Mjini Migori, utawala wa Gavana Ochillo Ayacko umetayarisha bajeti ya Sh9.3 bilioni, huku mapendekezo hayo yakiongeza mgao kwa sekta muhimu.

 

Bajeti iliyopendekezwa ambayo ilikuwa imewasilishwa katika Bunge itachukuliwa kwa ushiriki wa umma kabla ya kurejeshwa kwa Bunge.

 

Afya imetengewa Sh1.9 bilioni, ambayo ni ongezeko la asilimia 21. Katika mwaka huu wa fedha, kitengo kilichogatuliwa kilitenga Sh1.8 bilioni kwa sekta ya afya.

 

Barabara, Uchukuzi na Kazi za Umma zinafuatia kwa ongezeko la asilimia 11 katika bajeti inayopendekezwa, ikiwa na Sh1.042 bilioni ikilinganishwa na Sh992.796 milioni ilizopokea mwaka wa Fedha wa 2022/23.

 

Bunge la kaunti lilishika nafasi ya tatu kwa ongezeko la asilimia 10, na kupata Sh930.5 milioni kutoka kwa bajeti yake ya 2022/2023 ya Sh886,834,225 milioni.

 

Ayacko ana matumaini kuwa kaunti hiyo pia itaboresha ukusanyaji wake wa mapato ya ndani na miradi ya kukusanya Sh545 milioni.

About The Author